پسته و انواع آن

کشورهای مهم تولید کننده پسته

ایران، آمریکا، ترکیه، چین، سوریه، یونان، ایتالیا، افغانستان، تونس و اسپانیا، ۱۰ کشور اول تولید پسته در جهان هستند. با توجه به اینکه کشور آمریکا مصرف داخلی بالایی دارد، ایران به عنوان بزرگترین صادر کننده پسته محسوب می‌­شود. دیگر کشورهای تولید کننده پسته عبارتند از: ماداگاسکار، استرالیا، قرقیزستان، اردن، ازبکستان، پاکستان، ساحل عاج، مراکش و مکزیک.

پسته و انواع موجود آن در ایران

حدود ۶۰ تا ۷۰ رقم و ژنوتیپ پسته ماده و تعداد زیادی ژنوتیپ نر در ایران وجو دارد که یکی از منابع مهم ژرم پلاسم پسته در دنیا به شمار می آید. برای انواع پسته ایران تقسیم بندی‌ های گوناگونی در نظر گرفته شده است. مثلا در یک تقسیم ‌بندی کلی تر انواع پسته را به دو دسته فندقی و بادامی تقسیم کرده اند که در دسته فندقی ارقامی نظیر کله قوچی و اوحدی قرار دارد و گروه بادامی نیز شامل ارقام اکبری واحمد آقایی ، ممتاز و سفید پسته نوق و پسته رفسنجان می شود.

ویژگی های معروف ترین ارقام پسته

اوحدی یا فندقی : شکل میوه کروی (فندقی)، درصد خندانی خیلی زیاد، رنگ رویی مغز ارغوانی و رنگ پوست استخوانی کرم می­‌باشد.

کله قوچی : شکل میوه فندقی، درصد خندانی متوسط، رنگ رویی مغز سرخ خاکستری و رنگ پوست استخوانی سفید با تیرگی متوسط است.

احمد آقایی : شکل میوه مستطیلی کشیده (بادامی)، درصد خندانی زیاد، رنگ رویی مغز ارغوانی و رنگ پوست استخوانی خیلی روشن.

اکبری : شکل میوه بادامی، درصد خندانی زیاد، رنگ رویی مغز بنفش قهوه‌­ای و رنگ پوست استخوانی کرم تیره است.

 متاسفانه در ایران ارقام مشخصی از درخت نر وجود ندارد و به طور معمول نرها را با اصطلاحات زود گل، متوسط گل و دیر گل طبقه‌بندی می‌کنند. در باغات ایران نسبت تعداد درخت نر به تعداد درخت ماده در حدود ۱ به ۱۵ تا ۱ به ۲۵ است.

 دیگر ارقام پسته مورد کشت در کالیفرنیا

گونه(Red Aleppo):یکی از اولین واریته­‌های مورد کشت در کالیفرنیا، دارای سال‌آوری، زودرس، در مقایسه با کرمان میوه ریزتر و خشک‌تری دارد و دارای شاخه­‌های آویخته است.

واریته(Joley):محصول برنامه­‌های به‌نژادی آمریکا، برخی ویژگی­‌ها در مقایسه با رقم کرمان عبارت است از گل‌دهی زودتر (یک هفته)، زودرس‌تر (یک هفته)، درصد خندانی شبیه کرمان، دارای سال‌آوری شبیه کرمان.

برخی دیگر از ارقام مورد کشت در کالیفرنیا از کشورهای حوضه مدیترانه و غرب آسیا وارد شده‌اند و عبارتند از:

Ibrahmim (EbrahimAbadi), Ohadi, Safeed, Shasti, Wahedi, Bronte, Buenzle, Lassen, Minassian, SfaxandTrabonella.

 برخی از انواع پسته در کالیفرنیا مربوط به دیگر کشورها بوده و به‌نظر می رسد نسبت به رقم کرمان طعم بهتری داشته باشند (به‌خصوص ارقام با میوه کوچک از ایتالیا).

از برنامه‌های به‌­نژادی در آمریکا ارقام Golden Hill و Lost Hill به‌دست آمده‌اند و ممکن است در آینده جانشین رقم کرمان شوند. این ارقام زودرس‌تر و دارای درصد خندانی بالاتری بوده و مشکلات آلودگی کمتری نسبت به رقم کرمان دارند.

رقم نر(Randy):

اولین گل‌دهی ۱۰ تا ۱۵ روز قبل از پیترز رخ می‌­دهد، دوره‌ی گل‌دهی آن با رقم کله قوچی و همچنین با ارقام Golden Hill و Lost Hill هم‌پوشانی دارد.

ویژگی ارقام معروف پسته در دیگر کشور ها

رقم “Ashouri” معروف به “Red Aleppo”: رنگ پوست سبز، میوه کشیده با اندازه متوسط، دارای پوست خارجی (hull) قهوه‌­ای روشن با نقطه‌های سیاه، کیفیت خوب، تحت کشت و کار در سوریه.

رقم “Uzun”: اندازه میوه متوسط، کشیده و پوست صاف، تحت کشت و کار در ترکیه.

رقم “Kirmizi”: اندازه میوه متوسط، رنگ پوست قرمز. این رقم همراه با رقم “Uzun” جزء معروفترین ارقام ترکیه هستند.

رقم “Kouchka”: میوه ضخیم، رنگ پوست سفید کرمی و کیفیت میوه خوب.

رقم “Mateur”: میوه کشیده، اندازه متوسط، رنگ پوست زرد مایل به سبز، کیفیت میوه خوب، از تونس انتخاب شد و در اسپانیا نتایج خوبی نشان داد.            

رقم “Larnaka”: اندازه میوه متوسط، نسبت به “Mateur” میوه حالت کشیدگی کمتری دارد. منشا آن قبرس است. کشت و کار این رقم در یونان و اسپانیا نتایج خوبی نشان داده است.

رقم “Aegina”: اندازه میوه متوسط، کشیده و شبیه به “Mateur”. از یونان منشا گرفته و نتایج خوبی در اسپانیا نشان داد.

رقم “Bianca” یا مترادف آن “Napoletana”: اندازه میوه کوچک تا متوسط، شکل میوه کشیده، رنگ میوه سبز تیره، که به‌طور وسیع در ایتالیا مورد کشت و کار قرار می‌­گیرد.

رقم “Sirora”: دارای رنگ پوست قرمز، از به‌­نژادی رقم “Red Aleppo” به دست آمده و دارای مغز میوه به رنگ سبز، کیفیت خوب و عملکرد بالا بوده و در استرالیا تحت کشت و کار قرار دارد.

 تقسیم بندی زمان رسیدن پسته

در تقسیم بندی آخر نیز انواع پسته ها را با توجه به زمان رسیدن محصول به ۵ گروه خیلی زودرس، زودرس، متوسط رس، دیررس و خیلی دیررس تقسیم بندی می کنند. تاریخ برداشت ارقام خیلی زودرس تا ۳۱ مرداد ماه، ارقام زودرس ۱ تا ۱۰ شهریور، ارقام متوسط رس ۱۱ تا ۲۰ شهریور، ارقام دیررس ۲۱-۳۱ شهریور و ارقام خیلی دیررس ۱ تا ۱۰ مهرماه می باشد. برخی از ارقام جای گرفته در این گروه ها عبارتند از

گروه خیلی زودرس: رقم قزوینی خیلی زودرس                                                                                                             

گروه زودرس: ارقام اوحدی و قزوینی زودرس

گروه متوسط رس: ارقامی نظیر کله قوچی، خنجری و شاه‌پسند دامغان و بادامی                                                                                                             

گروه دیر رس: ارقام احمدآقایی و اکبری

گروه خیلی دیررس: ارقام ابراهیمی و جندقی